Yüzölçümü : l 828 418 km2
Nüfusu : 30 milyon (Yaklaşık)
Başkenti : Urumçi
Siyasi Durumu : 1949 yılından bu vana Kızıl Çin işgalinde sözde özerk bölge
coğrafî KONUMU
İşgalci Çin yönetimince "Sincan Uygur Özerk Bölgesi" diye suni isimle ad-
landırılan Doğu Türkistan, 1949 yılından bu vana Çin Halk Cumhuriyeti işgalin-
de olup, ülkenin batı bölgesinde yer almaktadır. Rusya, Moğolistan, Kazakistan,
Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan, Keşmir ve Hindistan ile sınır kom-
şusu olan Doğu Türkistan, Asya'nın kalbinde yer almaktadır.
KISA TARİHÇE
Uzun tarihi boyunca Doğu Türkistan, iç ve Orta Asya'da kurulmuş olan Türk
devletlerinin ve hanlıklannın merkezi olmuştur. M.Ö. 8-3 asırlarda îskitlere;
M.Ö. 300- M.S. 93 yıllannda Hunlara; 522-744 döneminde Göktürk İmparator-
luğuna; 744-840 devresinde Uygur devletine; 751-870 Karluk ve Karahanlılar
tmparatorluğuna ve Seidiye Hanlığına merkez olan (l 509-1679) bu Türk yurdu,
tarihte daima önemli olmuş ve dikkatleri üzerine çekmiştir. 8. ve 18. asırlar ara-
sındaki bin yıllık dönem, Çin İmparatorluğu ile önemli derecede kültürel ve si-
yasî işbirliğinin gerçekleştirildiği bir barış dönemi olmuştur. Ancak bu barış dö-
nemi, Doğu Türkistan'ın 1759 yılında Çin Mançu İmparator! uğu'nun işgali ile
son bulmuştur. 1759'dan bu yana Doğu Türkistan'da 200'den fazla silahlı ayak-
lanma olmuş ve Doğu Türkistan halkı 3 defa hürriyetin tadım tatma fırsatı bul-
muştur. 1863'te bağımsız! ığına kavuşan Doğu Türkistan'da Yakup Hah başkanlı-
ğında "Doğu Türkistan İslam Devleti" kurulmuş ve bu devlet; Osmanlılar, İngil-
tere ve Rusya tarafından resmen tanınmıştır. Ancak bu bağımsız Türk devletinin
ömrü kısa sürmüş ve 1876 yılında Çin-Mançu devletince yeniden işgal edilmiş
ve 1884'te Sincan "Yeni Toprak" adıyla Çin İmparatorluğuna bağlanmıştır. 20.
asrın başlarında Orta Asya'da oluşan milliyetçilik akımı neticesinde 1933 yılın-
da Kaşgar'da Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kurulmuştur. Bu Cumhuriyetin
ömrü 1937'de sona ermiştir. 1944'de Gulca şehri Çinlilerden temizlenmiş, "Üç
Vilayet İnkılabı" olarak bilinen bu ayaklanmalar neticesinde Doğu Türkistan
Türkleri, Ali Han Töre başkanlığında Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ni kurmuştur.
Bütün Çin'e hakim olan Komünist Çin Kuvvetleri, 1949'da Stalin'in de onayı i-
le Doğu Türkistan'a girerek resmen işgal etmiştir.
